Hoe gaan we om met onvrijwillige zorg?
Wat als iemand zorg nodig heeft maar niet meer de juiste beslissingen kan maken voor zichzelf. Hoe ga je daar dan mee om? Hoe zorg je dat vrijheid een groot goed blijft, maar de situatie ook veilig is?
Onvrijwillige zorg is zorg waar de cliënt of zijn of haar vertegenwoordiger niet mee instemt. Een cliënt kan zich verzetten tegen bijvoorbeeld het toedienen van vocht, voeding en medicatie. Ook onderzoeken, medische handelingen en het beperken van bewegingsvrijheid zijn soms niet gewenst. Onvrijwillige zorg klinkt vervelend, maar soms is het gewoon nodig. Toch staat vrijheid altijd voorop, legt Jan-Willem Rotman uit. Hij is manager zorg bij Carintreggeland. “We stellen vrijheid altijd voor veiligheid. Iemand beperken in zijn persoonlijke vrijheid is best heftig. Het lijkt zo normaal dat je iemand in een rolstoel wegbrengt en er vervolgens twee remmen opzet. Maar de persoon in de rolstoel kan dan echt geen kant meer op.”
Bezorgd
Maar wat doe je dan als een cliënt onder moeilijke omstandigheden thuis wil blijven wonen? Of op een locatie woont maar daar heel onrustig is? “We zien vaak dat familieleden veiligheid belangrijk vinden. Soms wil een kwetsbare cliënt graag een stukje lopen, maar is het valgevaar groot. Met bijvoorbeeld een gebroken heup tot gevolg. De familie wil dan dat iemands bewegingsvrijheid beperkt wordt. Natuurlijk vinden wij veiligheid erg belangrijk, maar we vinden vrijheid een groter goed. Dat is een afweging die we voor én met elke bewoner moeten maken. Af en toe zijn er namelijk ook alternatieven, die bespreken we dan graag met cliënt en mantelzorgers. Samen komen we er bijna altijd wel uit.”
“
"We stellen vrijheid altijd voor veiligheid"
Onafhankelijke vertrouwenspersoon
Helaas komt het soms voor dat de vrijheid van een cliënt beperkt moet worden. Daarover praten zowel de cliënt als de familie op voorhand mee. Zijn er vervolgens toch vragen of klachten over onvrijwillige zorg, dan is het mogelijk om een onafhankelijk cliëntenvertrouwenspersoon in te schakelen. Marian Stevelink van het Landelijk Steunpunt Medezeggenschap (LSR) werkt als onafhankelijk cliëntenvertrouwenspersoon voor onder meer Carintreggeland. Marian: “Ik ga het gesprek aan bij een vraag of klacht, denk daarover mee en kan de cliënt en/of de familie ondersteunen. Ik ben onafhankelijk, dus soms is het makkelijker om met mij het gesprek aan te gaan dan met een medewerker van de eigen organisatie. Ik kan alleen een luisterend oor zijn, maar ook op verzoek de cliënt en/of de familie ondersteunen bij een gesprek met de organisatie Als een cliënt niet wil dat zijn of haar verhaal bij de organisatie terechtkomt, gebeurt dat natuurlijk ook niet.”
Bewustwording
Om de bewustwording over vrijheidsbeperking en onvrijwillige zorg te vergroten, bezoekt Marian het komende jaar alle huizen van Carintreggeland. Ze laat flyers achter en gaat met cliënten, familieleden en medewerkers in gesprek. “Alleen dat al zorgt voor bekendheid over dit onderwerp en zo weten mensen dat ze bij mij terecht kunnen.”
Wie moet ik hebben?
“In de praktijk is het zo dat klachtenfunctionaris Hetty Keuler (h.keuler@carintreggeland.nl) van Carintreggeland en ik naar elkaar kunnen doorverwijzen”, vertelt Marian Stevelink, onafhankelijk cliëntenvertrouwenspersoon van het Landelijk Steunpunt Medezeggenschap (LSR). “Wij zorgen ervoor dat de cliënt en/of de familie bij de juiste persoon terechtkomt.”
Technologische
ontwikkelingen
Technologie kan bijdragen aan een oplossing bij onvrijwillige zorg, legt manager zorg Jan-Willem Rotman uit. “We zijn bijvoorbeeld bezig met sensoren waarop we kunnen zien wanneer iemand beweegt. Voor iedere cliënt kan dit op maat ingesteld worden. Zo kan een cliënt bijvoorbeeld ’s nachts zelf naar de wc gaan. Als hij of zij na bijvoorbeeld twintig minuten nog niet in bed ligt, nemen we even een kijkje. In plaats van dat we direct komen als iemand uit bed stapt. Zo wordt het leven voor de cliënt waardevoller. Je doet recht aan vrijheid, maar ook aan de veiligheid.”